Georgië en Armenië: Bakermat van het Christendom

Onze rondreis door Georgië en Armenië zit er alweer bijna op, nog twee dagen en we zijn weer terug in Turkije, waarmee de lange terugreis begint. Toen we aan deze “nieuwe” manier van reizen begonnen, was de belangrijkste vraag of het ons zou gaan bevallen, zo zonder ons Mannetje. Hoewel we nog niet thuis zijn kunnen we die vraag nu toch wel met een volmondig “ja” beantwoorden.

Vertrek uit Mestia

Het brengt ons precies wat vooral ondergetekende met onze vorige reizen wel eens miste: afwisseling! We rijden nu van het ene hoogtepunt na het andere. Het minimum is ongeveer één, maar meestal zijn het meerdere bezienswaardigheden, die we op een dag aandoen. We starten de dag met een goed ontbijt (ja, zelfs ik) en hebben dan meestal wel genoeg voor de rest van de dag; dus geen picknicks meer. Hooguit vullen we het dieet in de loop van de dag nog aan met een lekkernij meegenomen van het ontbijt en een banaan. Onderweg besluiten we afhankelijk van hoe alles verloopt, waar we de volgende nacht zullen verblijven; Booking.com blijft dan een prettig hulpmiddel. Aan het eind van de middag checken we dan in en trakteren onszelf op een lekker, lokaal biertje. Meestal dineren we in het hotel en als ze niet over die faciliteit beschikken, in een naburig restaurant. Ondertussen bekijk ik de oogst van de dag en probeer een selectie uit de vele foto’s te maken om die later op Facebook & Polarsteps te plaatsen, vergezeld van een kort verhaaltje. Ik was er op een gegeven moment zo druk mee, dat ik nu op beide hetzelfde zet. Het zij mij vergeven. Deze manier van dagbesteding kunnen we nog weken volhouden.

Als voorbereiding op deze trip had ik de Rough Guide for Georgia, Armenia & Azerbaijab aangeschaft. Het laatste land viel af omdat de

3.000 jaar Georgië, 2.000 jaar Christelijk

grenzen tussen Armenië en Azerbeidzjan gesloten zijn. Dat was wel een beetje jammer, omdat de cultuur daar geheel anders is. De eerste twee landen behoren tot de oudste Christelijke landen in de wereld, zo niet de oudste. Zo staat in Tbilisi een indrukwekkend monument ter ere van het 3.000 jarige bestaan van Georgië en 2.000 jaar een Christelijke staat. Dat is niet alleen geschiedenis, maar ook anno 2025 is het Christelijke geloof hier springlevend. Waar anders op de wereld vindt je een kathedraal, die niet dateert uit 1200 of zo maar pas in deze eeuw is opgeleverd? En niet alleen in Tbilisi maar ook in hier Yerevan, waar we nu zijn, is de grootste kathedraal pas in 2001 opgeleverd!. Dat is wat anders dan kerkgebouwen sluiten en nieuwe moskeeën bouwen zoals in ons Nederland met zijn Christelijke traditie. Met voornoemde reisgids als uitgangspunt heb ik alle hoogtepunten in een route opgenomen. Eigenlijk vallen ze te verdelen onder de noemer “natuur” en “Christelijk” erfgoed. De grap is dat wanneer je de laatste categorie met elkaar verbindt je meteen ook een prachtige route krijgt. Dat is niet zo moeilijk, want deze landen hebben veel natuurschoon te bieden, bereikbaar via

Khor Virap met de Ararat

veelal verrassend goede wegen. Daarbij komt nog dat de locatie van al die kerken en kloosters, die eeuwen geleden zijn gebouwd, zich op unieke plekken bevinden. Soms hebben ze ook wel wat van een fort. Dat zal ongetwijfeld iets te maken hebben met de toenmalige bij tijd en wijle vijandige wereld. Ik ga in dit verslag geen opsomming geven van welke we allemaal bezocht hebben, want dan zou het echt langdradig worden. Maar eentje wil ik er uitlichten en dat was een van de laatste: Khor Virap op de grens met Turkije. Zoals jullie wel bekend zal zijn, was het oosten van Turkije tot de Armeense Genocide West-Armenië met de berg Ararat als heilig middelpunt. In de Christelijk overlevering is Ararat de plaats waar de Ark van Noah aan de grond liep, toen het water zakte. Voor de Armeniërs is de Ararat nog steeds hun berg. Als je geluk hebt en je bent bij Khor Virap op een heldere dag, dan zie je die indrukwekkende meer dan 5.000 meter hoge berg op de achtergrond. Zo stond het in de gids en laten wij dat geluk nu hebben! Heel gek, maar we kennen het gevoel van eerdere ervaringen: je krijgt er kippenvel van als je die majestueuze berg daar dan in volle glorie ziet liggen. Heeft de berg dus een symbolische betekenis voor het Christendom, de geschiedenis van Khor Virap gaat nog veel verder. In een put, die je ook vandaag nog kunt bezoeken, zat Gregorius de Verlichter 13 jaar gevangen omdat hij het Christelijke geloof predikte. Toen hij echter kans zag om koning Tiridarus de derde te genezen van een door God veroorzaakte waanzin, was die overtuigd en besloot, dat Armenië vanaf dat moment, 301 AD, een Christelijke natie werd, de eerste in de wereld. En zo vallen er heel wat van dit soort verhalen op te tekenen.

De laatste uitdagende pas, die we gereden hebben, was in Oman. Met die als voorbeeld heb ik Wil gevraagd of ze het zag zitten om de 2.990

Op de pas

meter hoge Abanopas te bezoeken. Dat zag ze wel zitten. Deze pas ligt op de weg naar het op 1880 meter hoogte gelegen dorp Omalo in het Tusheti National Park. De weg is onverhard en wordt gezien als goed te doen met een 4WD. Als je echter informatie zoekt op het internet, dan kom je de meest verschrikkelijk verhalen tegen. “Dodenweg” “Most dangerous road in the world” et cetera zijn veel gehoorde kreten, gebezigd door mensen, die kennelijk de behoefte hebben zich stoerder voor te doen, dan ze in werkelijkheid zijn. Gelukkig zijn er dan ook verhalen te lezen, die dat beeld onderuit halen, zoals het stel, dat een verhaal plaatst hoe ze met een VW T2 bus de pas ook gereden hebben. Dat wekte wel enige verbazing bij de lokale bevolking, maar meer ook niet. De enige reden waarom ik er misschien een beetje tegenop zag was de rijstijl van sommige Georgiërs. Daar waren we al voor gewaarschuwd, maar dan nog blijf je je verbazen hoe ze met ware doodsverachting inhalen. Dat soort mensen moet je natuurlijk niet tegenkomen op een pas, waar elkaar passeren toch al een dingetje is. Omdat het voor ons alleen om de route te doen was, zijn we op het hoogste punt weer

Café op de top

omgedraaid. Op de pas was een cafeetje waar we een heerlijk bakje koffie gedronken hebben met een stukje cake erbij. Die was gebakken door de beheerster, een goed Engels sprekende jongedame, die de hele zomer daar in een primitief onderkomen verbleef. Ze leek er niet onder de lijden, integendeel, ze maakte een hele opgewekte indruk. Onderweg kwamen we veel kuddes koeien tegen, die kennelijk naar lager gelegen weidegronden verplaatst werden. Bij een kudde waren twee pasgeboren kalfjes in zakken aan de zijkant van een paard gehangen, zodat ze het tempo van de kudde niet zouden ophouden. Deze pas was eigenlijk de enige weg, waar de 4WD kwaliteiten van onze auto getest werden: hij is met glans geslaagd.

Als je de welvaart van Armenië afmeet aan het wagenpark, dan is het duidelijk armer dan Georgië. In eerstgenoemd land zie je nog heel veel Sovjet invloeden, zoals talloze oude Lada’s en zelfs meerdere Volga’s van tig jaar geleden. Vrachtauto’s lijken allemaal al een lang verleden te hebben, dikwijls, gezien de groene kleur, in het leger en vaak dikke rookwolken uitbrakend. De Russische invloed is in deze landen onmiskenbaar, ook al zagen we ergens op een gevel “Fuck Russia” geschreven. Toen we de zogenaamde Militairy Highway reden, die naar de grens met Rusland leidt, kwam ons een gigantische kolonne Russische vrachtauto’s tegemoet. Of feitelijk stonden ze op dat moment allemaal stil vanwege een voor ons onbekend rijverbod. Dus hier is beslist geen sprake van een boycot. Ik denk zelfs, dat ze ook al

Industrieel erfgoed

zouden ze dat willen, ze het niet durven. Terecht als je de geschiedenis van deze landen kent. Het zou niet de eerste keer zijn, dat de grote buurman besluit om deze landen te annexeren. Ook welke gevolgen het uiteenvallen van de Sovjet-Unie voor deze landen heeft betekent, kun je nog waarnemen. Zo zie je in de Debed Canyon, een mooie weg meteen als je vanuit Georgië Armenië binnenkomt een enorme horizonvervuiling door verlaten fabrieken. Al heel lang werd hier ijzererts gedolven en gesmolten. Die fabrieken staan nu allemaal leeg te verpauperen. Ik las nog niet zo lang geleden een boek over Urban Exploration (Urbex). Had ik tot daarvoor nooit van gehoord, maar mensen gaan dan verlaten gebouwen in, waar je eigenlijk helemaal  niet mag komen en laten dan een kenmerk achter, dat ze er geweest zijn. Al die fabrieken daar in de Debed Canyon schijnen een el dorado voor ze te zijn, maar voor een argeloze voorbijganger is het een verschrikkelijk gezicht. Eigenlijk zou het allemaal afgebroken moeten worden, maar ja, wie gaat dat betalen. Vooral Armenië, maar soms toch ook wel Georgië, roepen bij mij herinneringen op, die mij deden denken aan de Sovjet Unie, toen ik tijdens de periode van Gorbatsjov vanuit Helsinki met de trein Leningrad bezocht: een zichtbare grote achterstand op de Westerse wereld.

Sevanmeer

Eigenlijk is deze reis ons nog maar een ding tegengevallen en dat is het weer. In alle reisgidsen, folders en wat dies meer zij staat vermeld, dat september en oktober de beste maanden zijn om vooral Armenië te bezoeken. Hoewel het momenteel stralend weer is en de vooruitzichten voor de komende week ook heel goed zijn, hebben we ook wat koude en miezerige dagen gehad. Vooral de route naar Goris, het verst van huis verwijderde punt van deze reis, was een dieptepunt. Aanvankelijk was het een stralende dag toen we langs het Sevakmeer, het grootste van Armenië reden, maar hoe dichter we bij Goris kwamen hoe somberder het werd. Uiteindelijk reden we de laatste 20 kilometer in dichte mist. Toen we daar in het donker aankwamen, mede doordat we lang moesten zoeken vanwege een verkeerd adres,  bleek het hotel niet de faciliteiten te hebben, die Booking.com had beloofd. Zo was er geen restaurant en het dichtstbijzijnde was volgens de manager zo’n 500 meter lopen, best wel ver in de regen, die inmiddels gestaag uit de hemel viel. Toen de manager en zijn niet Engelssprekende baas beseften, dat we het eigenlijk niet zagen zitten om te gaan lopen, boden ze aan ons te brengen en weer op te halen. Onze schatting was, dat het eerder een kilometer was, dan 500 meter. Het restaurant had voor ons een verrassing in petto; of eigenlijk twee. We werden in een aparte privé cabin ondergebracht met de verwarming aan. Omdat het huisje onder een boom stond en het dak uit golfplaten gemaakt was, krijg je de indruk, dat het stortregent, maar zo erg was het nou ook weer niet. Voor de vrouw, die ons bediende, was het niet echt leuk, om iedere keer door de regen te moeten. De tweede verrassing was, dat we contant af moesten rekenen, terwijl je hier overal met je kaart kunt afrekenen. Nou ja, bijna overal dus. We waren ineens door onze contanten heen. En de volgende morgen vertrokken we weer in de dichte mist.

Ik heb het gevoel, dat ik nog heel veel niet verteld heb, maar omdat ik vandaag ook nog de foto’s uit moet zoeken, stop ik ermee. Dat uitzoeken zal nog een beste klus worden, want inmiddels hebben we al meer dan 2.000 foto’s geschoten! Probeer dan maar eens een selectie te maken. Dat het moeilijk was blijkt wel uit het aantal foto´s dat je onder het kopje ”FOTO’s” op deze website aantreft.

Als jullie vragen hebben, stel ze dan gerust. Het volgende bericht zal naar verwachting vanaf de Middellandse Zeekust tot jullie komen.